Smekelingen

“Olivier Diepenhorst regisseert Smekelingen van Euripides
EEN CURSUS SAMENLEVEN VAN 420 VOOR CHRISTUS

In de klassieke voorstelling Smekelingen wordt Theseus, leider van het democratische Athene, door smekende vrouwen tegen wil en dank een oorlog in gesleurd. En dat verhaal van 2500 jaar oud is nog steeds goed op toneel te brengen volgens regisseur Olivier Diepenhorst.

Tekst: Veerle Corstens

Tijdens een repetitie rolt de stroom woorden zo makkelijk de mond uit van acteur Matthijs IJgosse, alsof het geen vertaling is van een eeuwenoude Griekse tekst maar een gesprek dat gisteren plaats had kunnen vinden. Ik praat met regisseur Olivier Diepenhorst over zijn liefde voor de poëtische taal van Euripides en waarom het juist mooi is zo’n klassiek stuk op de planken te brengen. ‘Het blijft wonderlijk hoe een stuk van zo lang geleden de hedendaagse tijd alsnog goed kan beschrijven.’

Wie zijn de smekelingen?
‘Dat zijn moeders van gesneuvelde soldaten die op het slagveld liggen zonder begraven te worden; een grove mensenrechtenschending in die tijd. De wens van de moeders om hun zonen mee naar huis te kunnen nemen lijkt ver van ons af te staan maar zag je ook bij de nabestaanden van de MH17-slachtoffers. Ik probeer de moeders die Theseus om hulp vragen niet als slachtoffers neer te zetten: ze dragen een groot verlies maar zijn ook bijzonder vastberaden in hun wens.’

Waar kun je Theseus mee vergelijken?
‘Hij lijkt op een Europese machthebber die voor een mensenrechtenprobleem staat. Als hij hulp biedt aan de vrouwen, zal het gevolg zijn dat hij zijn stad in een nieuwe oorlog stort. Ik vind dat we nu in een minstens zo verwarrende tijd leven: we hebben in Libië ingegrepen en dat is niet goed gegaan, maar in Syrië grijpen we niet in en daar gaat het ook niet goed. En of we willen of niet, de gevolgen daarvan komen onze kant op. We hebben kortom een levensgroot probleem waarbij je altijd tussen twee kwaden moet kiezen.’

Dat de wereld 2500 jaar later dus niet veranderd is, is dat geen deprimerende gedachte?
‘Ja. Aan de andere kant zie je de pogingen van mensen om de wereld beter te maken zoals de Verenigde Naties die zijn opgericht. Ik heb de intentie noch de illusie dat dit toneelstuk een eenduidig standpunt in zal nemen, maar ik vind het theater wel de plek om samen van gedachten te wisselen over hoe dat eigenlijk moet; samenleven.’

Waarom hamer je er bij jouw acteurs op om de precieze tekst te volgen en ‘krijgsvolk’ te zeggen in plaats van ‘leger’?
‘Omdat de tekst van Euripides een groot theatergedicht is. De vertaling die Herman Altena heeft gemaakt probeert heel letterlijk het Grieks te volgen. Soms rijmt een woord met een ander een strofe verderop. Dat geconstrueerde vind ik heel mooi en heeft een muzikale betekenis. En bij een ‘leger’ denk ik bijvoorbeeld aan onze georganiseerde troepen terwijl ‘krijgsvolk’ stoere vechtende mannen zijn.’

Moeten jouw acteurs van taal houden?
‘Om die woorden en zinnen begrijpelijk te krijgen zonder dat ze hun schoonheid verliezen moet je het wel leuk vinden om taal uit te pluizen. Bij een actrice als Kirsten Mulder hoor je de taal van Euripides maar zie je een mens staan. Ik voel me zelf tot die taal aangetrokken omdat het taal is die om een podium vraagt. De vorm geeft afstand en daarmee ruimte tot verbeelding: het wakkert je fantasie aan. En ernaar luisteren is – net als muziek of poëzie – gewoon heel mooi.’

Kunnen we dan eindigen met een favoriete zin uit het stuk?
“Heb medelijden met mij om mijn kind, ik, zwervende smeekster, die deerniswekkend mijn deerniswekkende klaagschreeuwen uitstoot.”

Smekelingen is een voorstelling van Toneelschuur Producties, regie: Olivier Diepenhorst, tekst: Euripides, vertaling: Herman Altena, met: Kirsten Mulder, Martijn Nieuwerf, Justus van Dillen, Matthijs IJgosse, Jade Olieberg.„